Inhoudsopgave
Favabonen, ook wel tuinbonen genoemd, zijn grote, platte peulvruchten die al duizenden jaren worden verbouwd. Ze zitten in dikke, donzige groene peulen en bevatten lichtgroene zaden die vers gegeten kunnen worden of gedroogd voor later gebruik.
Favabonen uitgelegd
Als je ooit een mediterrane markt in het vroege voorjaar hebt gezien – mensen die peulen openpellen en rauwe bonen met kaas opscheppen – dan ben je getuige geweest van een eeuwenoude traditie. Culinair gezien worden ze gewaardeerd om hun stevige, licht nootachtige smaak en zachte, boterachtige textuur na het koken. Ze worden gebruikt in gerechten in het Midden-Oosten, Noord-Afrika, Europa en Latijns-Amerika.
Naast de smaak hebben tuinbonen ook een culturele en historische betekenis – en zelfs een paar merkwaardige bijgeloven – waardoor ze meer zijn dan zomaar een boon op het bord.
Het oude verhaal van tuinbonen
Tuinbonen behoren tot de oudste gecultiveerde planten in de geschiedenis. Archeologische vondsten wijzen erop dat ze in het Nabije Oosten zo'n 10.200 jaar geleden gedomesticeerd werden, en zijn gevonden op neolithische vindplaatsen in Israël.
Ze waren basisvoedsel in het oude Egypte, Griekenland en Rome en boden een betaalbare bron van eiwitten lang voordat bonen uit de Nieuwe Wereld in Europa arriveerden. Tot de 16e eeuw betekende "boon" in veel Europese contexten vaak "tuinboon".
Cultureel gezien zijn ze doordrenkt van overleveringen. De Griekse filosoof Pythagoras en zijn volgelingen meden ze, naar verluidt omdat ze geloofden dat ze de zielen van de doden herbergden of de onderwereld symboliseerden. Deze vermijding zou ook verband kunnen houden met favisme, een genetische reactie op tuinbonen.
Toch bleven tuinbonen een hoofdbestanddeel van het dieet in de Oude Wereld. Op Sicilië worden ze gezegend op Sint-Jozefsdag, waar ze traditioneel worden uitgedeeld om hongersnood te voorkomen. Van Egyptische ful medames tot Italiaanse rituelen met tuinbonen en pecorino op 1 mei, hun culinaire betekenis blijft voortbestaan. Ook in de Chinese keuken verschijnen ze in gefermenteerde pasta's en sauzen.
Fava-bonen bereiden 101
Verse tuinbonen verschijnen in het voorjaar in grote groene peulen. Elke peul bevat meerdere bonen met een dikke, licht wasachtige schil. Als ze nog heel jong zijn, kunnen ze gekookt in hun geheel gegeten worden. Meestal moeten de bonen gedopt worden.
Jonge tuinbonen kunnen rauw gegeten worden met hun schil intact – subtiel zoet en grassig. Naarmate ze rijper worden, wordt de buitenste schil dikker en wordt deze vaak verwijderd na blancheren in kokend water en onderdompeling in ijswater. Deze tweestapsmethode levert de felgroene binnenbonen op, dé culinaire topper.
Verse geschilde tuinbonen doen het prachtig in salades, heldere spreads met knoflook en munt, gebakken met lente-uitjes, of gekookt met rijst en kruiden. Ze passen bijzonder goed bij kazen zoals pecorino of feta, en bij vleeswaren.
In Libanon en Egypte worden jonge tuinbonen rauw gegeten met zout of labneh. Gedroogde tuinbonen – lichtbruin of bruin – moeten geweekt en gekookt worden, net als kikkererwten of linzen. Ze spelen een belangrijke rol in gerechten zoals Egyptische ful medames, Latijns-Amerikaanse geroosterde snacks of Chinese gefermenteerde doubanjiang.
De smaak is licht nootachtig, boterachtig en aards, complexer dan die van groene erwten, met een stevige maar romige textuur wanneer ze volledig gekookt zijn.
Hoe verschillende culturen genieten van fava
In het Midden-Oosten en Noord-Afrika worden tuinbonen gebruikt in falafel; De Egyptische ta'ameya (falafel gemaakt met tuinbonen) is ouder dan de kikkererwtenversie.
In Europa genieten Italianen van lentefavorieten met olijfolie en pecorino. Ze komen voor in Toscaanse soepen, Portugese en Spaanse stoofschotels met varkensvlees of chorizo, en Catalaanse gerechten zoals de favorieten à la Catalana, met bonen met zwarte worst, spek en munt.
In China vind je gefrituurde, met mala gekruide tuinbonen als straatsnacks. In Peru heten ze habas en worden ze gebruikt in gerechten zoals saltado de habas. Hun veelzijdigheid varieert van eenvoudige boerenstoofschotels tot met Michelinsterren bekroonde seizoensgerechten.
Popcultuur-knipogen zijn onder meer de huiveringwekkende uitspraak van Hannibal Lecter over "een lekkere Chianti met wat tuinbonen" in *The Silence of the Lambs*. In de landbouw worden ze gewaardeerd als voedsel en als bodembedekker, omdat ze stikstof in de bodem binden – een traditie die al eeuwenlang bestaat.
Wat u moet weten voordat u bonen eet
Tuinbonen zijn rijk aan eiwitten, vezels, foliumzuur, vitamine K, ijzer en magnesium, waardoor ze een favoriet zijn in plantaardige diëten. Ze bevatten antioxidanten en ondersteunen de gezondheid van het hart.
Ze vormen echter een ernstig risico voor mensen met G6PD-deficiëntie, een genetische aandoening die veel voorkomt bij mensen uit het Middellandse Zeegebied, Afrika en Zuidoost-Azië. Bij deze mensen kan het eten van tuinbonen of zelfs het inademen van pollen favisme veroorzaken – een ernstige vorm van hemolytische anemie.
Symptomen die tot uiting komen, zijn onder andere vermoeidheid, geelzucht, donkere urine en, in extreme gevallen, nierschade. Favisme werd al lang waargenomen voordat het verband met G6PD werd begrepen; nu weten we dat bonen vicine en convicine bevatten, die rode bloedcelschade veroorzaken bij gevoelige personen.
Voor de meeste mensen zijn tuinbonen veilig en voedzaam. Ze zijn glutenvrij en uitstekend te gebruiken in vegetarische of veganistische gerechten, net als tuinbonen. hummus, vegetarisch hamburgers, of als vleesvervanger in stoofschotels.
Verrassende feiten over tuinbonen
Volgens legendes stierf Pythagoras nadat hij weigerde een veld met tuinbonen over te steken, waarmee hij zijn eigen taboe eerde. In Italië worden op Allerzielen koekjes gemaakt van "dodenbonen" (fave dei morti), een verwijzing naar het oude bijgeloof dat tuinbonen koppelt aan overleden zielen.
Boeren telen al lang tuinbonen als groenbemester – door ze onder planten te bewerken om de grond te verrijken. De bloemen zijn geurig en trekken bijen aan.
Verse tuinbonen – dubbel doppen – kunnen therapeutisch werken, en overgebleven peulen dragen bij aan de compostering. Taalkundig gezien is "tuinbonen" overbodig (fava = boon in het Latijn), en in het Engels worden ze "tuinbonen" genoemd vanwege hun brede, platte vorm.
Ongeacht de naam, deze oeroude peulvruchten verbinden ons met ons gedeelde culinaire verleden. Ze blijven ons verrukken met eenvoudige bereidingen – alleen olijfolie, knoflook en kruiden – en blijven een tijdloze favoriet in de lente.
